ေခတ္ျပိဳင္ျမန္မာကဗ်ာရဲ႕ တက္ခ္စ္တ္ခ်ာ

ေခါင္းစဥ္မွာပါရွိတဲ့`ေခတ္ျပိဳင္´ျမန္မာကဗ်ာဆိုတဲ့ အသံုးအႏံႈးကို ရွင္းလင္းခ်င္ပါတယ္။ ဒီအသံုးအႏႈံးဟာ လြယ္မလိုနဲ႔ ခက္ျပီး ရွင္းမလိုနဲ႔ ႐ႈပ္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္ဘာသာစကားကလာတဲ့ Contemporary ကြန္တမ္ပိုရာရီကိုယ္တိုင္ဟာ အခ်ိန္ကာလအနက္ တစ္ခု တည္းကို ေဆာင္တာမဟုတ္သလို Contemporary Poetry မွာလည္း Contemporary ပိုင္းဟာ ဒီေန႔အထိအေျဖထက္ေမးခြန္းေတြပဲ ထုတ္ေနတဲ့ problematic ျဖစ္တဲ့ အသံုးအႏႈံးပါပဲ။ ဩစေၾတးလ်ကဗ်ာဆရာ Louis Armand တည္းျဖတ္တဲ့ Contemporary Poetics၁ ရဲ႕ အဖြင့္ အမွာစာမွာ `ကြန္တမ္ပိုရာရီကဗ်ာေဗဒ´ရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကို အခ်ိန္ကာလတစ္ခုခု ၊ ေခတ္ကာလတစ္ခုခုေပၚ အမွီျပဳထားတာ မဟုတ္သလို ပစၥဳပၸန္ေပၚလည္း အမွီျပဳထားတာမဟုတ္ပဲ ‘condition of writing’ `အေရးအသား/ေရးသားျပဳလုပ္မႈ အေျခအေန/အေန အထား´ ေပၚအမွီျပဳတာလ႔ိုဆိုပါတယ္။ အဲဒီ `အေျခအေန/အေနအထား´ ဟာလည္းသမိုင္းနဲ႔မကင္းသလို ‘present time of writing’ `အေရးအသား/ေရးသားျပဳလုပ္မႈ´ျပဳေနတဲ့ ပစၥဳပၸန္ကာလနဲ႔ အတူ ဆက္စပ္ပတ္သက္ေနတဲ့ ေျမလွန္ကဗ်ာေဗဒ(ေတြ)နဲ႔လည္းတိုက္႐ိုက္ ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ `အေရးအသား/ေရးသားမႈျပဳလုပ္ေနတဲ့ကာလ´ဆိုတာဟာလည္း ပစၥဳပၸန္ကာလသက္သက္ကိုေျပာတာမဟုတ္ပဲ ပစၥဳပၸန္ကာလရဲ႕ အရွိတရား ၊ အသိတရားေတြေပၚအေျခစိုက္ထားတာကို ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ ၊ အခုပစၥဳပၸန္မွာ ကၽြန္ေတာ္ဒီ ေဆာင္းပါးေရးေနျပီး အခုပစၥဳပၸန္မွာ ဒီေဆာင္းပါးကို စာဖတ္သူက ဖတ္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။ `ကြန္တမ္ပိုရာရီ´ဆိုတာ ဒီပစၥဳပၸန္အခ်ိန္ကို ေျပာတာထက္ ဒီပစၥဳပၸန္ကာလမွာ ရွိေနတဲ့ အရွိတရား ၊ အသိတရားေတြရဲ႕ အစုအေ၀းကို ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။ Contemporary American Poetry ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္ကို ၾကည့္လိုက္ျပန္ေတာ့ ၁၉၆၀ ေနာက္ပိုင္းကေန ဒီဘက္အထိကို Contemporaryလို႔သံုးထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာမွာလည္း Contemporary ဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈံးကိုအနက္ဖြင့္ဖို႔ အယူအဆအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔က်ိဳးစားၾကတာေတြ႔ရပါ တယ္။ တစ္ေနရာမွာ ဖတ္ဖူးတာကေတာ့ Post-postmodernism ကာလလို႔ေရးသားထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၀ ကေန ဒီဘက္ရာစု ေပါ့။ ဆိုလိုတာက `ေခတ္ျပိဳင္´ (၀ါ) `ကြန္တမ္ပိုရာရီ´ဆိုတဲ့ အသံုအႏႈံးကို `ေခတ္ကာလတစ္ခုတည္းမွာ အျပိဳင္ရွိေနတာ´ လို႔ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ေျပာလို႔မရပါဘူး။ ကဗ်ာ/ကဗ်ာေဗဒနဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ `ေခတ္ျပိဳင္´ဆိုတာကို အခ်ိန္ကာလနဲ႔ ေျပာတာထက္ ကဗ်ာေဗဒနဲ႔ ေျပာတာပိုမွန္လိမ့္မယ္လို႔ယူဆပါတယ္။
ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ရရင္ `Post – ေခတ္ေပၚကဗ်ာေဗဒမွတ္စုမ်ား´၂ မွာ ေခတ္ေပၚကဗ်ာနဲ႔ Post – ေခတ္ေပၚကဗ်ာတို႔ကို အမည္ ၊ ေနာက္ကြယ္သေဘာတရားမ်ား ၊ နဲ႔ နည္းနာမ်ားလို႔ အပိုင္း ၃ ပိုင္းခြဲျပီးယွဥ္ျပခဲ့ပါတယ္ (၂၀၀၅)။ `ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာ´ဆိုတဲ့ အသံုးအႏံႈးကို `ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ ပံုသ႑ာန္´၃ မွာ `အစဥ္အလာကဗ်ာ ၊ ေခတ္ေပၚကဗ်ာနဲ႔ ကြာျခားတဲ့ တတိယကဗ်ာအမ်ိဳးအစားကို `ေခတ္ျပိဳင္´ကဗ်ာလို႔ကၽြန္ေတာ္ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ခ်င္ပါတယ္´လို႔ပါရွိပါတယ္။ တစ္ဖန္ `ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာကို ခ်ဥ္းကပ္ျခင္း ၁´၄ မွာ `ကၽြန္ေတာ္နားလည္ထားသေလာက္ေတာ့ ေခတ္ျပိဳင္(၀ါ) ကြန္တမ္ပိုရာရီ Contemporary ဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈံးဟာ အခ်ိန္ကာလျပ အသံုး အႏႈံးသေဘာပါ၀င္ေပမယ့္ ဒီထက္ပိုက်ယ္၀န္းနက္႐ႈိင္းပါတယ္။ ပိုျပီး complex ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိန္ကာလအျပင္ေနာက္ဆံုးေပၚေတြ႕ရွိ ခ်က္ေတြ ၊ သိမႈ ပိုထြန္းကားလာမႈနဲ႔ သိမႈအေရြ႕ေတြ ၊ ေနာက္ဆံုးေပၚနည္းပညာကိစၥေတြ နက္နက္႐ိႈင္း႐ိႈင္းပါရွိပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ Contemporary Poetics နဲ႔ Contemporary Poetry ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာေဗဒနဲ႔ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာဆိုတာဟာလည္း ဒီသိမ္ေမြ႕နက္႐ႈိင္းတဲ့ Contemporary ျဖစ္ျခင္းသေဘာကို ထင္ဟပ္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။ Contemporary ဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈံးဟာ Postmodernism ေႏွာင္းပိုင္း မွာ ေပၚလာသလို Postmodernism နဲ႔လည္းကင္းရွင္းတာမဟုတ္ပါဘူး။´လို႔ပါရွိျပန္ပါတယ္။ ၂၀၁၂ ထုတ္ `ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိေသာ ေခတ္ျပိဳင္ ျမန္မာကဗ်ာအလားအလာမ်ား´မွာ ပါရွိတဲ့ အထက္ပါေဆာင္းပါးဟာ ၂၀၀၅ က `Post – ေခတ္ေပၚကဗ်ာေဗဒမွတ္စုမ်ား´ကို update လုပ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၅ က Post – ေခတ္ေပၚကဗ်ာဟာ `ေခတ္ျပိဳင္´ကြန္တမ္ပိုရာရီကဗ်ာျဖစ္တယ္လို႔ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ကၽြန္ေတာ္ဟာ ေခတ္ေပၚကဗ်ာကို တိုက္ခိုက္ျခင္း ၊ ေဘးဖယ္ထုတ္ျခင္းသေဘာမ်ိဳးရွိလည္းမရွိခဲ့ ၊ အခုလည္းမရွိ ပါဘူး။ ၾကီးစိုးလႊမ္းမိုးတဲ့ ပင္မေရစီးေခတ္ေပၚကဗ်ာကေန `ကဗ်ာ´ကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ခ်ဲ႕ထြင္လိုက္ျပီး ေခတ္ေပၚကဗ်ာမဟုတ္တဲ့ `အျခား´ေအာ္လ္တာေနးတစ္ဗ္ ကဗ်ာအမ်ိဳးအစားေတြ ျမန္မာကဗ်ာေလာကမွာ ေပၚလာေစခ်င္တဲ့ ေစတနာေလာက္ပါပဲ။ ဒီထက္လည္း ေရးၾကီးခြင္က်ယ္မရွိခဲ့ ၊ အခုလည္းမရွိပါဘူး။ ပင္မေရစီးေခတ္ေပၚကဗ်ာ (အမ်ိဳးအစား)မွသာလွ်င္ ကဗ်ာ(တစ္ခုလံုး) ဆိုတဲ့အယူအဆကို မၾကိဳက္ခဲ့လို႔ ကဗ်ာကို ခ်ဲ႕လိုက္တာပါ။ အဲသလိုလုပ္ဖို႔အတြက္ မရွိေသးတဲ့ အရာကို ရွိလာေအာင္လုပ္ဖို႔ ၊ ရွိေနတဲ့ အရာနဲ႔ ဘာေတြဘယ္ လိုကြဲျပား သလဲ/မလဲဆိုတာ အရင္ေတြးဆေထာက္ျပခဲ့ရတာပါ။ ကၽြန္ေတာ္လိုခ်င္ခဲ့တာ LP မဟုတ္ပါဘူး။ Contemporary Poetry ပါ။ အဲဒီအခ်ိန္ ကာလေတြမွာ ကၽြန္ေတာ္ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ေနတဲ့ ကဗ်ာေဗဒေတြက ဆိုဗီယက္လြန္ ႐ုရွက postmodern ကဗ်ာအမ်ိဳးအစား ေတြ ၊ ႏ်ဴးေယာက္ဂိုဏ္းကဗ်ာ (အထူးသျဖင့္ အက္ရွဘရီနဲ႔ အိုဟာရာ) ၊ LP (အထူးသျဖင့္ Charles Bernstein ၊ Bob Perelman ၊ Ron Silliman ၊ Lynn Hejinian ) ၊ Post – LP လို႔စေျပာတဲ့ Make Wallace နဲ႔ သူညႊန္းတဲ့ PLP ကဗ်ာဆရာ/ဆရာမေတြ ၊ Cambridge ဂုိဏ္းက Jeremy Prynne အျပင္အျခားအေမရိကန္ ၊ ျဗိတိသွ် ၊ အေရွ႕ဥေရာပ mainstream ကဗ်ာေတြ။ ျပီးေတာ့ Postmodern/ post-structuralism အယူအဆေတြ။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ထပ္ေတြ႕ခဲ့ရတာေတြဟာ Elliptical poetry လို႔လည္းေခၚတဲ့ American Hybrid Poetry။ အခုေနာက္ဆံုးရထားတာက Lyric Postmodernisms ။ အဲဒီေတာ့ Post – ေခတ္ေပၚကဗ်ာရဲ႕ ေနာက္ခံအယူအဆနဲ႔ နည္းေတြ ဟာ အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ LP ေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ၊ ေနာက္ပိုင္းေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာေဆာင္းပါးေတြမွာ PLP ဘက္ပိုေရာက္သြားသလိုပဲ။
ဒီဘက္ခုႏွစ္ေတြပိုင္းမွာ ေခတ္ေပၚကဗ်ာနဲ႔ ကြဲျပားတဲ့ ကဗ်ာေတြထြက္လာတာေတြ႔ရပါတယ္။ လြန္းဆက္ႏိုးျမတ္ ၊ Pemskool ၊ ခင္ေအာင္ေအး ၊ ေမာင္ေဒး ၊ ေအာင္ျပည့္စံု ၊ ျငိဏ္းေ၀ ၊ ပန္ဒိုရာ ၊ မယ္ေယြး ၊ ေမာင္ေနျမဲ။ ျပီးတစ္ေန႔ကထြက္တဲ့ ရဲျမင့္သူရဲ႕ စကားေျပ ကဗ်ာေတြ။ မၾကာေသးခင္ကလည္း online မွာ လြန္းဆက္ႏိုးျမတ္နဲ႔ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာအေၾကာင္းေျပာရင္း ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ဟာ ေခတ္ေပၚ လား ၊ ေခတ္ျပိဳင္လား ၊ ၾကားမွာလားဆိုတာဘယ္လိုရွင္းျပရင္ေကာင္းမလဲလို႔ စိတ္ထဲျဖစ္လာတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာဒီကိစၥကို ေမာင္ေဒး နဲ႔ ေမာင္ယုပိုင္တို႔လည္းရွင္းထားတာပဲဆိုျပီးစိတ္မပါေတာ့ျပန္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ၊ ျမန္မာေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာဟာ ဘယ္လိုမ်ိဳးလဲလို႔ တစ္ေယာက္ ေယာက္ကေမးလာရင္ ေျဖဖို႔ က်ိဳးစားတဲ့ အေနနဲ႔ စဥ္းစားၾကည့္လိုက္ေတာ့ texture ကိုသြားေတြ႕တယ္။ တက္ခ္စ္တ္ခ်ာ။ ေခတ္ေပၚ ကဗ်ာနဲ႔ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာတို႔ရဲ႕ texture ေတြဟာ ဥပမာေျပာရရင္ ရွိရင္းစြဲဆလြန္းကားေတြနဲ႔ ၀င္လာတဲ့ ကားသစ္ေတြကြာသလို ပါပဲ။
တက္ခ္စ္တ္ခ်ာ texture ကို `ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းမႈနည္းစနစ္´၅ မွာရွင္းျပျပီးပါျပီ။ texture ဟာ Latin စကား textura ကလာတာျဖစ္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္လို to weave ၊ ျမန္မာလို `အထည္ရက္သည္´ ၊ `ရက္လုပ္သည္´၊`ဇာတ္အိမ္ဖြဲ႕သည္´၊`ရက္ကန္း ရွယ္သည့္ႏွယ္ . . . ေရြ႕လ်ားသည္´တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ texture ရဲ႕ noun အဓိပၸါယ္ကေတာ့ ျမန္မာလို `ျပင္´ ၊ `အသား´၊`ပိတ္သား´၊ `အထည္စသား´၊`အသားသေဘာ´၊`အႏုအၾကမ္းဖြဲ႕စည္းပံု´၊`အသားမွ်င္ဖြဲ႕စည္းပံု´တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမူရင္း texture ကေနပဲ အဂၤလိပ္ စကား text ျဖစ္လာတာပါ။ ဘယ္စာသားမဆို ရက္လုပ္ရတာ ၊ ဖြဲ႕စည္းျပဳလုပ္ရတာျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့သေဘာ။ (တစ္မ်ိဳးတည္းဖြဲ႕စည္းျပဳ လုပ္တတ္႐ံုနဲ႔ ဒီတစ္မ်ိဳးတည္းရွိျပီး ဒီတစ္မ်ိဳးတည္းသာအမွန္ ၊ ဒီတစ္မ်ိဳးတည္းနဲ႔ လုပ္မွ `႐ိုးသား´တယ္ ၊ `အစစ္အမွန္´ ရရွိမယ္ဆိုတဲ့ စကားေတြဟာ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ျပန္ပိတ္ဆို႔တားဆီး႐ံုမက သူမ်ားကိုပါ လိုက္ပိတ္ဆို႔ထားဆီးတဲ့ စကားေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။) textura ရဲ႕ အသံုးအႏံႈးဟာ ဂရိစကားျဖစ္တဲ့ tekne ၊ အဂၤလိပ္ technique ၊ ျမန္မာလို နည္း/နည္းနာ/နည္းပညာနဲ႔ လည္းဆက္ႏြယ္မႈရွိပါတယ္။ ဘယ္စာသား/အေရးအသားမဆိုနည္းပညာတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ျပဳလုပ္ရတာျဖစ္ျပီးနည္းပညာမတူရင္ ပစၥည္းမတူႏိုင္သလို စာသား/အေရး အသား/ကဗ်ာလည္းမတူႏိုင္ပါဘူး။ texture ဆိုတာအဲဒီသေဘာကိုေျပာတာပါ။
အဲဒီေတာ့ ေခတ္ေပၚကဗ်ာရဲ႕ texture နဲ႔ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ texture ဘာကြာသလဲ။ ေယဘူယ်ေျပာရရင္ ေခတ္ေပၚကဗ်ာရဲ႕ texture ကေျပလြင္ တယ္ ၊ စီးဆင္းတယ္ ၊ ေခ်ာေမြ႕တယ္ ၊ မ်ဥ္းေၾကာင္းသေဘာသြားတယ္ ၊ အဆံုးသပ္လိုင္းမွာ ေက်နပ္အားရမႈရ တယ္ ၊ ဖတ္ရ အတန္ အသင့္လြယ္တယ္။ (ဒါဟာလည္း ဖတ္က်င့္ရသြားလို႔ပါပဲ။ ဖတ္က်င့္မရသူအတြက္ ေခတ္ေပၚကဗ်ာဟာ အခုထိ စိိမ္းေနမွာပါ။) `က်က္တဲ့ ကဗ်ာနဲ႔ စိမ္းတဲ့ကဗ်ာ´၆။ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ textureကေတာ့ ေခတ္ေပၚရဲ႕ texture နဲ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္ပါပဲ။ မေျပလြင္ဘူး။ မေခ်ာေမြ႔ဘူး။ မစီးဆင္းဘူး။ မ်ဥ္းေၾကာင္းမရွိဘူး။ အဆံုးသပ္လိုင္းလို႔ ထင္ေပမယ့္ မည္မည္ရရမဟုတ္ျပန္ဘူး။ ဖတ္ရတာ ေလွ်ာေလွ်ာ႐ူ႐ူမရွိဘူး။ ဖတ္ရခက္တယ္။ ကဗ်ာလို႔ေတာင္မထင္ရဘူး။ ဒီ texture ၂ မ်ိဳးဟာ တစ္ခုက positive ဆိုရင္ က်န္တစ္ခုက သူ႔ရဲ႕ negative ပါပဲ။
ဘာျဖစ္လို႔ ဒီလိုကဗ်ာအမ်ိဳးအစား ၂ ခုဟာ ဒီေလာက္ဆန္႔က်င္ဘက္ texture ေတြရွိေနရသလဲဆိုေတာ့ ကြဲျပားျခားနားေအာင္ လုပ္ယူရလို႔ရယ္ ၊ ေနာက္ကြယ္သိမႈအယူအဆေတြကြဲသြားလို႔ရယ္ေၾကာင့္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အဲသလို texture မ်ိဳးကို ေခတ္ ျပိဳင္ကဗ်ာကတမင္လုပ္ယူရခဲ့တာပါ။ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ texture လို႔ တိတိပပေျပာလို႔ရေစတဲ့ ၊ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ texture ကိုျဖစ္ေပၚ ေစတဲ့ နည္းေတြရွိပါတယ္။ Disjunctive strategies ဒစၥဂ်န္႔က္တစ္ဗ္နည္းေတြ ၊ Collage Fragments ေကာ္လာ့ဂ်္လုပ္ထားတဲ့ ၀ါက် အပိုင္းအစေတြ ၊ Appropriation ရွိျပီးသားစာသားေတြယူသံုးျခင္းေတြ ၊ Intertextuality စာသားခ်င္းအျပန္အလွန္ဆက္စပ္မႈေတြ ၊ Destabilization of ‘I’ ကဗ်ာထဲက `ငါ´ရဲ႕ အေျခခိုင္မႈကို ႏွဲ႔ျပလိုက္တာေတြ ၊ Aleatory techniques တိုက္ဆိုင္ၾကံဳၾကိဳက္လို႔ ၀င္လာ တာေတြကို ထည့္သံုးလိုက္တာေတြ။ ဒါေတြဟာလည္း ယခင္ကေရးျပ ၊ ရွင္းျပျပီးသားေတြပါ။
ဒစၥဂ်န္႔က္တစ္ဗ္နည္းေတြဟာ ကဗ်ာမ်က္ႏွာျပင္နဲ႔ `အသြား´ ကိုတမင္ဖ်က္ဖို႔သံုးတာျဖစ္ပါတယ္။ ဇာတ္လမ္းသေဘာ narrativity ကိုဖ်က္တယ္။ မ်ဥ္းေၾကာင္းသေဘာ Linearity ကိုဖ်က္တယ္။ လိုင္းတစ္လိုင္း/၀ါက်တစ္ေၾကာင္းကေန ဆင္ျခင္ယုတိၱ အားျဖင့္ ဆက္စပ္လိုင္း/၀ါက်ေပၚလာျပီး အဓိပၸါယ္ေတြ ဆက္စပ္မႈျပဳလုပ္ရယူျခင္းဆိုတဲ့ syllogism ကိုဖ်က္တယ္။ ဘယ္လိုဖ်က္သလဲ ဆိုေတာ့ ပိုဒ္စီပံု ၊ လိုင္းဖြဲ႔ပံု ၊ စကားလံုးခ်ိတ္တြဲပံု ၊ သံုးေလ့သံုးထမရွိတဲ့ မ်က္ေတာင္အဖြင့္အပိတ္တို႔ ၊ လက္သည္းကြင္းတို႔ ၊ မ်ဥ္းေစာင္း တို႔ ၊ Question mark တို႔သံုးစြဲပံုတို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုဒ္စီပံုကို ၾကည့္ရင္ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ပိုဒ္ခြဲတာထက္ပုိဒ္ေတြဆက္ လိုက္တာေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အျမင္အားျဖင့္ ကဗ်ာပုဒ္ဟာ အပုဒ္ၾကီးတစ္ပုဒ္အျဖစ္ၾကပ္ခဲေနပါတယ္။ ၾကည့္႐ံုနဲ႔ မြန္းၾကပ္ ရပါတယ္။ ဖတ္က်င့္မရွိသူေတြအတြက္ဆို ပိုဆိုးတာေပါ့။ လိုင္းခ်ိတ္ပံုၾကည့္ရင္လည္း စီးဆင္းမႈထက္ ျပတ္ေတာက္မႈ disruptive ၊ discontinuous ၊ disconnected ေတြျဖစ္ေစတဲ့ paratactic ေတြ။ လိုင္းနဲ႔ ၀ါက်သေဘာမွာလည္း လိုင္းတစ္လိုင္းဟာ ၀ါက်ျပတ္တစ္ခု ျဖစ္ေနျပီး ေနာက္လိုင္းဟာ အဆိုပါ ၀ါက်ျပတ္ရဲ႕ အပိုင္းမဟုတ္ပဲ အျခား၀ါက်ပိုင္းတစ္ပိုင္းျဖစ္ေနတာေတြ။ အေမဋိတ္ေတြသံုးတာေတြ ၊ ေမးခြန္းေတြေမးလြန္းတာေတြ ၊ `ခဗၤ်ား´`ခဗၤ်ား´နဲ႔ ဖတ္သူကို ကဗ်ာထဲကေန လွမ္းခ်ိတ္ေနတာေတြ။ အစလိုင္းကေနအဆံုးလိုင္းအထိဖတ္လည္းျပီးေရာ အေၾကာင္း အရာတစ္ခုခုမည္မည္ရရ လက္ဆုပ္လက္ကိုင္မရလိုက္တာေတြ။ လိုင္းေတြဟာ အဆံုးသပ္လိုင္းဆီစု႐ံုးဦးတည္ျခင္းမရွိတာေတြ။ အဆက္အစပ္မဲ့ျခင္းနဲ႔ အဆက္အစပ္မဲ့ျခင္းတို႔ကို ဆက္စပ္ထားတဲ့ နည္းေတြေပါ့။ စကားလံုးေတြခ်ိတ္တြဲတာဟာလည္းတြဲ႐ိုးတြဲစဥ္ ၊ တြဲေလ့တြဲထ ၊ သတ္မွတ္အတြဲေတြမဟုတ္ျပန္ဘူး။ အဓိပၸါယ္ခြတာေတြ ambiguous ၊ အဓိပၸါယ္တစ္ခုမကထြက္တာေတြ polysemy ၊ အဓိပၸါယ္မေရရာတာေတြ indeterminacy / flicker စတဲ့ effect ေတြရေအာင္လည္း သံုးစြဲပါတယ္။
ေကာ္လာ့ဂ်္ (`ေကာ္လာ့ဂ်္အေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း´၇) ကေတာ့ ယုတိၱဆက္စပ္မႈမရွိတဲ့ ၀ါက်ေတြ ၊ ၀ါက်အပိုင္းအစ Fragment ေတြကို Juxtapose တြဲခ်ိတ္လိုက္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို fragment ေတြ juxtapose လိုက္လို႔ disjunctive ျဖစ္သြားတာနဲ႔ disjunctive ျဖစ္ဖို႔ fragment ေတြ juxtapose ရတာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ fragment ေတြဟာလည္း အေၾကာင္းအရာတစ္ခုတည္းနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ စကားလံုး ၊ စကားစု ၊ အသံုးအႏႈံးေတြမဟုတ္ပဲ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ ဘာသာစကားနယ္ပယ္ discourse ေတြနဲ႔ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ ဆက္စပ္၀န္းက်င္ context ေတြက လာတာျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ပညာရွင္ ေတြက Juxtapose နဲ႔ disjunctive ကိုခြဲျခားၾကပါတယ္။ တြဲခ်ိတ္တာက juxtapose လုပ္တာပါ။ ဘာပဲတြဲခ်ိတ္တြဲခ်ိတ္။ disjunctive က မတူညီတဲ့ ၊ ကြဲျပားတဲ့ စာသားအပိုင္းအစေတြ (သို႔) ၀ါက်ျပည့္ေတြကို တြဲခ်ိတ္တာ။ Ron Silliman ရဲ႕ New Sentence တြဲခ်ိတ္ပံုမ်ိဳး။ ပရမ္းပတာမဟုတ္ပဲ Procedural Process စည္း တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ တြဲခ်ိတ္တာ။ အနည္းဆံုးယုတိၱအဓိပၸါယ္နဲ႔ ဆက္စပ္တာမဟုတ္ပဲ ဂယက္ အနက္နဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ Associative Juxtaposition မ်ိဳးေတြပါ။
Appropriation က ရွိျပီးသားစာသားေတြ ၊ စကားေတြကိုယူသံုးတာျဖစ္ပါတယ္။ Found Language ေတြ ၊ သတင္းမီဒီၤယာက ၊ ေၾကာ္ျငာေလာကက ၊ ဘာသာရပ္နယ္ပယ္ေတြက ၊ စတဲ့ နယ္ပယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးက ေကာက္ရစာသားေတြအျပင္ျဖတ္သြားျဖတ္လာျဖတ္ ကနဲၾကားလိုက္ရတာေတြကိုလည္း လိုအပ္သလိုယူသံုးလိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။ LP ေနာက္ပိုင္းဒီဘက္ရာစုႏွစ္မွာေပၚလာတဲ့ Flarf နဲ႔ Conceptual ဆိုရင္ဒီနည္းကို ေတာ္ေတာ္ေလးသံုးပါတယ္။ Flarf မွာ Drew Gardner စထြင္လိုက္တဲ့ Googling (၀ါ) Google – sculpting ဟာ ဂူဂဲလ္ထဲ ႐ိုက္သြင္းလိုက္တဲ့စာသား/စကားလံုး(အတြဲအခ်ိတ္)ကေန ထြက္က်လာတဲ့ ေနာက္ထပ္စာသားအစဥ္ၾကီး ထဲက လိုရာေကာက္ယူသံုးစြဲတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲသလိုသံုးစြဲတဲ့ အခ်ိန္မွာလည္း သူ႔ခ်ည့္သံုးစြဲတာထက္ blending အျခားမတူညီတာ တစ္ခုခုနဲ႔ ေပါင္းစပ္တာမ်ိဳး ၊ လိုက္ေလ်ာညီေထြမႈမရွိတဲ့ဟာေတြတမင္တြဲခ်ိတ္တာမ်ိဳး ၊ ေကာက္ရစာသားထဲက ပါရွိတဲ့ မူလအစီအစဥ္ ေတြပ်က္ သြားေအာင္ျပန္ျပင္စီတာမ်ိဳး ၊ cut – and – paste ျဖတ္ညႇတ္ကပ္လုပ္တာမ်ိဳးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ရွိျပီးသားစာသားေတြ အခ်င္းခ်င္း ေပါင္းစပ္ယူတဲ့ Intertextual လုပ္တာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ `ကဗ်ာဟာ `ပင္မွည့္´လား ၊ `ဖြဲ႕စပ္´လား´၈ ကိုလည္း႐ႈပါ။
ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာေတြမွာ ေတြ႕ရတတ္တဲ့ ေနာက္တစ္ခုက ကဗ်ာထဲက `ငါ´ကို distort ပံုဖ်က္ ၊ disrupt ေႏွာက္ယွက္ ၊ destabilize မခိုင္မာေတာ့ေအာင္ႏွဲ႔ ၊ decenter ဗဟိုခ်က္ေနရာကေန ဖ်က္တာရွိသလို Pronoun Shift နာမ္စားေျပာင္းလိုက္တာေတြ လည္းရွိပါတယ္။ ျမန္မာကဗ်ာမွာဆို `ငါ´၊ `မိမိ´၊`ကၽြန္ေတာ္´ လို႔တစ္ပုဒ္ထဲမွာေတြ႕ရရင္ အဲဒီ ၃ ခုစလံုးက တစ္ဦးတည္းကို ကိုယ္စားျပဳ လားဆိုရင္ ေျပာရခက္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးက Voice poem ေတြရဲ႕ တစ္ေယာက္တည္းေျပာေနတဲ့ ေလသံကို ဖ်က္တဲ့ polyvocal technique ေတြရွိပါတယ္။ ဘယ္လိုင္းကဘယ္သူေတြေျပာေနမွန္းမသိရသလို တစ္လိုင္းထဲမွာတင္ Voice ၂ခု ၃ ခု ခ်ိတ္တြဲထည့္လိုက္ တာလည္း ရွိပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း hybrid ကဗ်ာေတြမွာ ေတြ႕ရတာက `ငါ´ကို မျဖိဳဖ်က္ေပမယ့္ ဒစၥဂ်န္႔က္တစ္ဗ္နည္းေတြသံုးလိုက္ ေတာ့ `ငါ´ဟာ ၾကီးစိုးလႊမ္းမိုးတဲ့ ေနရာေပ်ာက္သြားျပီးသူကိုယ္တိုင္မထိမ္းခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ အေနအထားေတြထဲေရာက္သြားရပါတယ္။
အထက္ပါေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ texture ကိုျဖစ္ေစတဲ့နည္းေတြကို Non – Lyric Poetic Strategies လို႔လည္းေခၚပါတယ္။ `ငါ´ ဗဟိုျပဳ ၊ `ငါ´ရဲ႕ေတြ႕ၾကံဳခံစားမႈကို ဖတ္သူထံတန္းတန္းမတ္မတ္ပို႔ေဆာင္တယ္ ၊ ဘာသာစကားဟာ ၾကားခံပဲျဖစ္ပါတယ္။ `ငါ´ဟာ ဘာသာစကားကို ထိမ္းခ်ဳပ္သံုးစြဲတာျဖစ္တယ္ ၊ ဖတ္သူကလည္းေရးသူရဲ႕ မက္ေဆ့ဂ်္(၀ါ)ခံစားမႈကို တည့္တည့္မတ္မတ္ျပည့္ျပည့္၀၀ ရရွိတယ္ဆိုတဲ့ ကဗ်ာအယူအဆနဲ႔ အမ်ိဳးအစားကို ဆန္႔က်င္တဲ့ နည္းေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလစ္ရစ္က္ခံစားမႈကဗ်ာအမ်ိဳးအစား ဟာ ဖတ္သူေတြဆီမွာလည္း အ႐ုိးစြဲ ၊ ပညာေရးအင္စတီက်ဴးရွင္းေတြကလည္း ဒီကဗ်ာအမ်ိဳးအစားပဲပို႔ခ် ၊ မိန္းစတရီးမ္စာေပေလာက ကလည္း ဒီကဗ်ာအမ်ိဳးအစားကိုပဲ ျဖန္႔ခ်ိတာမ်ားေတာ့ ေတာ္႐ံုနဲ႔ ဖ်က္လို႔မပ်က္ပါဘူး။ ကဗ်ာသိမႈနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ကိစၥျဖစ္တဲ့အတြက္ ေခတ္ျပိဳင္ ကဗ်ာသိမႈမရွိေသးသမွ် ဒီလစ္ရစ္က္ကဗ်ာမ်ိဳးကိုပဲ ႏွစ္သက္လိုလားၾကမွာ သဘာ၀ပါပဲ။ သို႔ေပမယ့္လည္းေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာဟာ ေနရာ တစ္ခုရရွိလိုက္ျပီျဖစ္တဲ့အေလွ်ာက္ထပ္ဖြံ႕ျဖိဳးစရာပဲရွိပါတယ္။
အထက္ပါေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ strategies ေတြဟာ အသစ္အဆန္းေတြေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ L=A=N=G=U=A=G=E P=O=E=T=R=Y ႏွင့္အျခားကဗ်ာေဗဒမ်ား ၉ ၊ ကဗ်ာဘ၀ရွာေတာ္ပံု၁၀ ၊ နဲ႔ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိေသာေခတ္ျပိဳင္ျမန္မာကဗ်ာ အလားအလာမ်ား ၁၁ ေတြမွာ ေဖၚျပျပီးသားေတြျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း ၊ အခုျမန္မာေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာလို႔ေခၚလို႔ရတဲ့ ကဗ်ာေတြေရးေနၾကသူ ကဗ်ာ ဆရာ/ဆရာမေတြဟာ ဒီစာအုပ္ေတြရဲ႕ ဩဇာခံေတြလို႔ လံုး၀မဆိုလိုပါဘူး။ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒီစာအုပ္ေတြဟာ ပံုၾကမ္းတစ္ခုကို ေလာင္းျပထားတာ ရွိတယ္လို႔ပဲ ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေဆာင္းပါးမွာ `ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာ´လို႔ပဲ ပတ္သက္ရာေတြ အက်ံဳး၀င္တဲ့ umbrella term အေနနဲ႔ သံုးစြဲခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ LP ၊ Post LP ၊ Flarf ၊ Post-Flarf ၊ Conceptual ၊ Post – Conceptual စတဲ့ အသံုးအႏံႈးေတြဟာ သူ႔ေဗဒ ၊ သူ႔ဂိုဏ္းနဲ႔ ရွိေကာင္းရွိၾကမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ့္ စိတ္ထင္ေတာ့ ေခတ္ျပိဳင္ (၀ါ) ကြန္တမ္ပိုရာရီဆိုတဲ့ ေကာင္းကင္ဟာ ပိုက်ယ္ျပန္႔တယ္လို႔ျမင္မိပါတယ္။ လန္ဒန္ပါနက္က္ဆပ္စ္ ႏိုင္ငံတကာ ကဗ်ာပြဲေတာ္မွာလည္း ကၽြန္ေတာ္နီးစပ္ရာ ႏိုင္ငံတကာ ကဗ်ာဆရာ/ဆရာမေတကို ေမးျမန္းၾကည့္ ခဲ့ပါတယ္။ ဘယ္ေဗဒ ၊ ဘယ္ဂိုဏ္း၀င္ျဖစ္ျပီး ဘယ္ေဗဒ /ဘယ္ဂိုဏ္းေတြဟာ သူတို႔ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ထင္ေပၚ/ေခတ္စားေနသလဲေပါ့။ သူတို႔အားလံုးေျပာၾကတာက သူတို႔ဆီမွာ contemporary ဆိုတာပဲရွိတယ္တဲ့။ ဒီ contemporary ေအာက္မွာ ကြဲျပားျခားနားၾကတာပဲ ရွိတယ္တဲ့။ ေနာက္တစ္ခုက ဒီေဆာင္းပါးမွာ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာေတြ ကိုင္တြယ္ၾကတဲ့ subject matter ေတြ ၊ issues ေတြကို ကၽြန္ေတာ္ တမင္ခ်န္လွပ္ထားခဲ့ ပါတယ္။ texture ကို မီးေမာင္းထုိးျပခ်င္လို႔ရယ္နဲ႔ သီးျခားေလ့လာျပီးထပ္မံ တင္ျပခ်င္လို႔ရယ္ပါပဲ။
ေနာက္ထပ္တစ္ခ်က္က ေခတ္ျပိဳင္/ကြန္တမ္ပိုရာရီကို range တစ္ခုအေနနဲ႔ ျမင္သင့္တယ္ထင္ပါတယ္။ ပင္မေရစီးေခတ္ေပၚ ကဗ်ာနဲ႔ ဆင္ဆင္တူေသာ္လည္း texture အားျဖင့္ ကြဲျပားတဲ့ ကဗ်ာမ်ိဳးကို point တစ္ခုထားျပီး အဲဒီ point နဲ႔ အေ၀းဆံုး(၀ါ) ေခတ္ေပၚ ကဗ်ာနဲ႔ အေ၀းဆံုး texture ေတြကို အျခား point တစ္ခုထားၾကည့္ဖို႔။ အခုေျပာေနတဲ့ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာေတြဟာ အဲဒီ point တစ္ခုကေန အျခား point တစ္ခုရဲ႕ မ်ဥ္းေၾကာင္းေပၚမွာ အသီးသီးေနရာယူေနၾကမွာကို ျမင္ရင္လည္း ျမင္လို႔ရပါလိမ့္မယ္။ ဒါမွမဟုတ္လည္း အဲဒီမ်ဥ္း ေၾကာင္းေပၚ ဟိုဘက္ဒီဘက္ေျပးေနၾကတာေတြ။
နိဂံုးခ်ဳပ္အားျဖင့္ ၂၀၁၁ ဒီဘက္ပိုင္း (ေခတ္ျပိဳင္)ကဗ်ာေတြဟာ `ေဇယ်ာလင္းအရိပ္ကေနလြတ္လာျပီ´၊ `ေဇယ်ာလင္းရဲ႕ LP ကေနလြတ္လာျပီ´၊ `LP ကေနလြတ္လာျပီ´ဆိုတဲ့ အေျပာအဆို/အေရးအသားမ်ိဳးေတြဟာ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ေတာ့ ရယ္စရာေကာင္းပါ တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ဟာ ဘယ္တုန္းကမွ ဆရာၾကီးလုပ္ဖို႔ ၊ ဂိုဏ္းေထာင္ဖို႔ မရည္ရြယ္ခဲ့ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕ သီးျခားလြတ္လပ္စြာ ေနလိုတဲ့ ပင္ကိုယ္စိတ္နဲ႔လည္းမကိုက္ညီပါဘူး။ ပ်င္းလည္းပ်င္းတတ္လြန္းလို႔ပါ။ `အဖြဲ႕အစည္း´ဆိုတဲ့ စကားလံုးနဲ႔လည္းအလားဂ်စ္ျဖစ္လို႔ပါ။ ကၽြန္ေတာ္တင္ဆက္ခဲ့တာေတြဟာ ကဗ်ာေဗဒနဲ႔ ဆိုင္ရာဆိုင္ရာ ေနာက္ခံအယူအဆေတြနဲ႔နည္းေတြျဖစ္ပါတယ္။ နည္းေတြဟာလည္း ပံုေသနည္းေတြမဟုတ္ပါဘူး။ Open form မွာ ၾကိဳက္သလို`ကစား´လို႔ရတဲ့နည္းေတြျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္နဲ႔ ဟပ္ရာနည္းေတြသံုးျပီး ဒီလို ကဗ်ာမ်ိဳးေတြေရးလာတာဟာ ေဇယ်ာလင္းနဲ႔ မဆိုင္ပါဘူး။ အင္တာနက္သံုးစြဲမႈ ပိုတြင္က်ယ္လာေတာ့ ကိုယ့္ဖါသာကိုယ္အင္တာနက္ ေပၚက ကဗ်ာ Link ေတြရွာျပီး ဖတ္႐ႈ ၊ မွတ္ယူ ၊ ေလ့လာ ၊ စမ္းသပ္ (စု ၊ တု ၊ ျပဳ) တာေတြလည္းမလြဲမေသြရွိၾကပါတယ္။ Pemskool လို အခ်င္းခ်င္းအျပန္အလွန္ ဖတ္႐ႈေ၀ဖန္သံုးသပ္ ေလ့လာၾကတာေတြ ရွိတာလည္းသိရပါတယ္။ ဥပမာ ၊ လင္းနီညိဳရဲ႕ သိုးထိန္း (အႏၱိမ) သို႔ေပးစာ (၁) နဲ႔ (၂) ။ လင္းရမၼာရဲ႕ လင္းနီညိဳ ကဗ်ာေလ့လာရွင္းလင္းခ်က္။ ျပီးေတာ့ လြန္းဆက္ႏိုးျမတ္ရဲ႕ `ကဗ်ာေႏြဦးေတာ္လွန္ေရး / ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာနိဒန္း´ ေဆာင္းပါး ( ပိေတာက္ပြင့္သစ္ ၊ ၂၀၁၂) ။ ဒါကိုေကာင္း တဲ့ လကၡဏာအျဖစ္ ကၽြန္ေတာ္ျမင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံ တကာမွာ `ကြန္တမ္ပိုရာရီ´လို႔ေျပာရင္ ဘယ္တုန္းက ဘာနဲ႔ ခြဲထြက္လာလို႔ဆိုတာ သိထားၾကသလို ျမန္မာမွာလည္း ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာ လို႔ေျပာရင္ ေခတ္ေပၚနဲ႔ ဘယ္လိုကြဲျပားေအာင္ခြဲထြက္ခဲ့တယ္ ၊ နည္းေတြဟာ ဘယ္ကဗ်ာ အမ်ိဳးအစားကေန စတင္ေပၚေပါက္လာတယ္ ၊ ေနာက္ကြယ္မွာ ဘယ္လိုသိမႈ အစုအေ၀းေတြရွိတယ္ဆိုတာ နားလည္ထားရင္ေကာင္းပါတယ္။ `စမ္းသပ္´ တာဆိုျပီး စမ္းတ၀ါး၀ါးနဲ႔ အိေယာင္၀ါးလုပ္မေနပဲ သိမႈနဲ႔ လုပ္တာမ်ိဳးျဖစ္ေစခ်င္ပါတယ္။ ဘယ္နည္း ေတြသံုးလိုက္လို႔ ဘယ္တက္ခ္စ္တ္ခ်ာ ေပၚလာတယ္ ၊ ဘယ္ တက္ခ္စ္တ္ခ်ာမ်ိဳးလိုခ်င္လို႔ ဘယ္နည္းေတြသံုးသလဲဆိုတာ သိထားရင္ ေကာင္းတာေပါ့။ ေမးခြန္းအခ်ဳပ္ကေတာ့ `ကဗ်ာဘာေၾကာင့္ ေရးသလဲ´ ပဲျဖစ္ပါတယ္။
ေဇယ်ာလင္း
22 – Sep – 12
မွတ္ခ်က္ ။ ။
၁။ ။Contemporary Poetics (ed) Louis Armand . 2007. Northwestern University Press.
၂။ ။Post – ေခတ္ေပၚကဗ်ာေဗဒမွတ္စုမ်ား L=A=N=G=U=A=G=E P=O=E=T=R=Y ႏွင့္ အျခားကဗ်ာေဗဒမ်ား (စမန ၁၂၈ - ၁၃၈)။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၀၅။
၃။ ။ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာရဲ႕ ပံုသ႑ာန္။ ကဗ်ာဘ၀ရွာေတာ္ပံု (စမန ၂၅၉ – ၂၉၃)။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၀၉။
၄။ ။ ေခတ္ျပိဳင္ကဗ်ာကိုခ်ဥ္းကပ္ျခင္း ၁။ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိေသာေခတ္ျပိဳင္ျမန္မာကဗ်ာအလားအလာမ်ား (စမန ၁၇ – ၂၂) ။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၁၂။
၅။ ။ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းမႈနည္းစနစ္။ ကဗ်ာဘ၀ရွာေတာ္ပံု (စမန ၁၃၇ – ၁၄၅)။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၀၉။
၆။ ။က်က္တဲ့ကဗ်ာနဲ႔ စိမ္းတဲ့ကဗ်ာ။ကဗ်ာဘ၀ရွာေတာ္ပံု(စမန ၇၇ – ၈၁)။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၀၉။
၇။ ။ ေကာ္လာ့ဂ်္အေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း။ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိေသာေခတ္ျပိဳင္ျမန္မာကဗ်ာအလားအလာမ်ား (စမန ၇ – ၁၆ )။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၁၂။
၈။ ။ ကဗ်ာဟာ `ပင္မွည့္´လား၊ `ဖြဲ႔စပ္´လား။ ကဗ်ာဘ၀ရွာေတာ္ပံု (စမန ၂၀၄ – ၂၁၅)။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၀၉။
၉။ ။ L=A=N=G=U=A=G=E P=O=E=T=R=Y ႏွင့္အျခားကဗ်ာေဗဒမ်ား။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၀၅။
၁၀။ ။ကဗ်ာဘ၀ရွာေတာ္ပံု။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၀၉။
၁၁။ ။ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိေသာ ေခတ္ျပိဳင္ျမန္မာကဗ်ာအလားအလာမ်ား။ ႏွစ္ကာလမ်ား။ ၂၀၁၂။

  ေဇယ်ာလင္း

 http://zlkontempo.com/?p=759 မွ ရယူပါသည္ ။