ႏိုဘယ္ ဆုူ ရွင္ ကဗ်ာ ဆရာမ်ား အပိုင္း ( ၆)

၁၉၀၄ ခု ႏွစ္ (ပူး တဲြ ရေသာ) ႏိုဘယ္ ဆုူ ရွင္ ကဗ်ာ ဆရာ Frédéric Mistral ႏွင္႕ ျပဇာတ္ ေရး ဆရာ José Echegaray y Eizaguirre

၁၉၀၄ ခုႏွစ္ ဟာ စာေပ ႏိုဘယ္ ဆု ေပး တဲ႔ ႏွစ္ ေတြ ထဲ မွာ ထူးရွား တဲ႔ ႏွစ္ လို႕ ဆို ႏိုင္ပါတယ္ ။ လူႏွစ္ ေယာက္ ေတာင္ စာ ေပ ႏို ဘယ္ ဆု ခ်ီး ျမွင္ ခဲ႔ လို႕ပါ။

José Echegaray y Eizaguirre

၁၉၀၄ ခုႏွစ္ ဟာ စာေပ ႏိုဘယ္ ဆု ေပး တဲ႔ ႏွစ္ ေတြ ထဲ မွာ ထူးရွား တဲ႔ ႏွစ္ လို႕ ဆို ႏိုင္ပါတယ္ ။ လူႏွစ္ ေယာက္ ေတာင္ စာ ေပ ႏို ဘယ္ ဆု ခ်ီး ျမွင္ ခဲ႔ လို႕ပါ။
         ကၽြန္ ေတာ္ က ေတာ႕ အဲ ဒီ ႏွစ္ ေယာက္  အထဲ က ကဗ်ာဆရာအျဖစ္ ပိုထင္ရွားတဲ႕  Frédéric Mistral  အေၾကာင္း ကို ေရး မွာ ပါ ။ မ်က္ ႏွာ လိုက္ ရာ က် မွာ စိုးလို႕ José Echegaray y Eizaguirre  အ ေၾကာင္းကို လည္း ထည္႕ တယ္ ဆို ရံု ေလး အရင္ ထည္႕ေပး လိုက္ ပါမယ္။
José Echegaray y Eizaguirre  စပိန္နိင္ငံ ၊မက္ဒရစ္ မွာ ၁၈၃၂ ဧျပီ ၁၉ ၇က္ေန႕ မွာေမြးတယ္။ ဂရိ ေရာဖက္ ဆာ တစ္ ေယာက္ ရဲ႕ သား ။ သခ်ၤာပညာ၇ွင္ နိင္ ငံ ေရး သမား လည္း ဟုတ္တယ္။ အစိုးရ အလုပ္ လုပ္ တယ္ (Minister of Public Works and Finance Minister ) ရာထူး ။  ျပဇာတ္ေရးတယ္။အင္မတန္ေျပာင္ ေျမာက္ ထက္ ျမက္ တဲ႕ ေရး စပ္ မႈ႕ စြမ္းအား ၇ွိျပီး စပိန္ရိုးရာ ျပတ္ ဇာတ္ ေတြ ကို မူလ ပံု စံ မပ်က္ သူ႕ ကိုယ္ ပိုင္ ထူး ျခား တဲ႕ စီးသန္႔ ဟန္စြက္ လို႕ ေရ ဖြဲ႕ တာ ထူး ခၽြန္လို႕  ၁၉၀၄ ခုႏွစ္ မွာစာေပ ႏိုဘယ္ ဆုကိုျပင္သစ္က Frédéric Mistral   နဲ႕ အတူ တဲြျပီး ရ၇ွိ တယ္။ စပိန္မွာ အင္မတန္ ေက်ာ္ ေဇာ ထင္ ၇ွား တယ္ ။၁၉၁၆ ခု ႏွစ္ စက္တင္ဘာ လ ၄ ရက္ေန႔ မွာ၊ စပိန္  နိင္ငံ ၊မက္ဒရစ္ မွာပဲ ကြယ္ လြန္တယ္ ။ သူယူခဲ႔ တဲ႔ ႏိုဘယ္ ဆုၾကီး နဲ႕ ေက်ာ္ၾက ားမႈ႕ ေတြ  က လူ႕ ျပည္မွာ က်န္ ခဲ႔ တယ္။ ပါ။ေအာက္ က ပံု ႏွစ္ ပံု မွာဦးထုတ္ ရွည္/မဲ ၊ မ်က္ မွန္ တပ္ ထား တဲ႕ တစ္ ေယာက္ ပါ။

သူ႕ ျပ ဇာတ္ ေတြ ကလည္း ဒီမွာ ေဖာ္ ျပ ဖိဳက မျဖစ္နိင္ ပါ ။ ေအာက္ က တစ္ ေယာက္ ေရးရင္ ပို ၇ွည္သြား မွာ ၊ ဒီအေျခခံ အခ်က္ အလက္ ေလး ေလာက္ နဲ႕ ပဲ ၇ွာ ဖတ္  ျပီး ခြင္႕ လြတ ္ၾက ပါ။ အခု ေရ း မွာ က သူနဲ႔ တစ္ ႏွစ္ထဲ အတူစာေပ ႏိုဘယ္ ဆု ရတဲ႔  ျပင္သစ္ကဗ်ာဆရာၾကီး  Frédéric Mistral အေၾကာင္းပါ။အထက္ ေဖၚျပ ပါ ႏိုဘယ္ ဆုရွင္ နဲ႕ Frédéric Mistral  အတူပူး တဲြျပီး စာေပႏိုဘယ္ ဆု ရ ခဲ႕ တာ ပါ။

Frédéric Mistral

သူဟာ  တိမ္ျမႈပ္သြား ေနတဲ႕ Occitan (Provencal) ေဒသခံ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကား နဲ႕ စာေပကို ျပန္လည္ ေဖာ္ ထုတ္ ေရး လုပ္ငန္း ေတြ မွာ ဦးေဆာင္ ခဲ႕ တဲ႕ ၁၉ ရာ စု ရဲ႕ ထင္၇ွား တဲ႕ ကဗ်ာဆရာ တစ္ ေယာက္ ပါ ။   အထက္ ေဖၚျပ ပါ ႏိုဘယ္ ဆုရွင္ José de Echegaray နဲ႕ အတူပူး တဲြျပီး စာေပႏိုဘယ္ ဆု ရ ခဲ႕ တဲ႕ ကဗ်ာဆရာ ပါ။
Frédéric Mistral  က ို၁၈၃၀ စက္တင္ဘာလ ၈ ၇က္ ေန႕ မွာ ျပင္သစ္နိင္ငံ   Maillane  ကရြာေလးတစ္ ရြာမွာ  ေမြး ဖြားခဲ႕ ပါတယ္ ။ ထင္ရွားေက်ာ္ ၾကား မယ္႕  လူေတြ ေမြးတဲ႕ အခါ ၊ ငလ်င္ လႈပ္ တယ္ ၊ ဘာ ညာဆိုတာ ရွိတယ္။သူေမြးျပီး သိပ္မၾကာဘူး  ၊ဘုန္းရွိန္အ၀ါကလည္း ျပင္သစ္ကပဲ လာရလို႕ လားမသိ ႏွစ္တစ္ရာတင္းတင္း အျပည္႕  ၁၉၃၀ မွာ ျမန္မာ ျပည္မွာ ပဲခူး ငလ်င္ ဆိိုတာ လႈပ္ တယ္ ။ အား ျပင္း ခ်က္ က(ရ.၃) ေလာက္ ရွိသတဲ႕။အဲဒီငလ်င္ မ်ိဳးက ႏွစ္ေပါင္းသံုရာေလာက္ ၾကာမွတစ္ ခါ ျဖစ္ သတဲ႕၊ ငလ်င္က သူေမးြတဲ႕  ျပင္သစ္မွာ ေမြးေမြး ခ်င္း မလႈပ္ ပဲ၊ဘာလို႕ ႏွစ္တစ္ရာတင္းတင္းျပည္႕အတိ ၾကာမွ  ျမန္မာ ျပည္မွာ လာျပီးအဲသေလာက္ျပင္းျပင္း လႈပ္ ရသလဲေတာ႕ ကၽြန္ေတာ္ လည္း မသိပါဘူး )
  သူ႕ မိဘ ေတြ ဟာ ခ်မ္းသာ တဲ ႔ လယ္ ပိုင္ရွင္ မ်ိဳး ရိုးူ က ဆင္း သက္ လာ တာ ျဖစ္ ပါတယ္။ သူ ဟာ အသက္ ကိုး ႏွစ္ ထဲ ၀င္ လာ တဲ႔ အထိ ေက်ာင္း မေနခဲ႔ ရေသး ပါ ဘူး ။ သူဟာအသက္၉ ႏွစ္္မွ  Monsieur Donnat ရဲ႕ Michel-de-Frigolet ကေက်ာင္း  မွာ စေန ရ ပါ တယ္။ Royal College of Avignon ကေန သူဘဲြ႕ရတယ္။သူ  မွာ  ဘဲြ ရ ျပီး တဲ႔ အခါ  ၁၈၄၈ ကေန ၁၈၅၁ Aix-en-Provenceမွာ ဥပေဒ ပညာဘဲြ ႕ သင္ခဲ႔ ပါ တယ္ ။ဥပေဒဘဲြ လည္း ရခဲ႕ ပါတယ္။
   Joseph Roumanille ဆိုတာကေတာ႕ တကယ္က သူ႕ ဆရာ တစ္ ေယာက္ ပါ။ ေ၇ွးေဟာင္းေခာတ္က ကဗ်ာဆရာ  Joseph Roumanille  ကိုေတာ႕ ေခာတ္ လူငယ္ေတြ စိတ္၀င္စားမလားပဲ ။ သူက နီရို သမား ။ဒါေပမယ္႕ သူ႕ နီရို က neo-Provençal  လို႕ ေခၚတယ္ ။ တိမ္ျမဳပ္ စျပဳေနတဲ႕ သူတို႕ ရဲ႕ Provençal တိုင္း ရင္းသား ဘာသာ စကား ကို ျပန္ ေဖာ္ ထုတ္တဲ႕ ကိစၥ ၊ neo-Provençal ျဖစ္ေအာင္ ဆိုျပီး စာေပ ဘာသာစကား တစ္ခု ျဖစ္ေအာင္ ျပန္ လုပ္ ဖို႕ ၾကိုးစာေန တဲ႕ ကဗ်ာဆရာပါ ။   တကယ္ေတာ႕ Joseph Roumanille  ဟာ တိုင္းရင္းသား ဘာ သာစကား နဲ႕ စျပီး ကဗ်ာ ေရးတဲ႕ ကဗ်ာဆရာ တစ္ ေယာက္ ပါ ။ Frédéric Mistral က ေနာက္ ပိုင္း သူ႕ စာေပ အႏုပညာ လုပ္ငန္းေတြလုပ္ တဲ႕ အခါ သူ႕ရဲ ထာ၀ရ မိတ္ေဆြ ၾကီးတစ္ ေယာက္ ျဖစ္ လာပါ တယ္။ 
သူတို႕ ဆီ မွာ အဲဒီေခာတ္ကတည္းက ဥပေဒပညာ ဆိုတာ အမတန္ အဆင္႕ ျမင္႔ ျပီး အထက္ တန္းက် တဲ႕ ပညာပါ။ အရမ္း ဂုဏ္၇ွိ တဲ႕ အလုပ္ ။ ဒါေပမယ္႕ သူ႕ အေနနဲ႕ ကေတာ႕ အသက္ ေမြး ၀မ္းေၾကာင္း မ႕ႈ အေနနဲ႕ အျပင္း အထန္လႈပ္ရွား စရာမလိုပဲ၊ တကယ္ေတာ႕ သ ူဒီလို စာေပ အလုပ္ အႏုပညာ အလုပ္ ေတြ ခ်ည္း မေတာင္႕ မတ မေၾကာင္႕ မက် လုပ္ ျပီး ေနနိင္ပါတယ္။ခ်မ္းသာ ျပီးသား ကိုး။
ဗမာ ျပည္ မွာလည္း မႏၱေလးမွာ နန္းစိုက္ တဲ႕ႏွစ္ ေပါ႕ ။ သူနဲ႕ သူ႔ ဆရာJoseph Roumanille ဟာ ၁၈၅၄ခုႏွစ္  ေမလ ၂၁ ရက္ ေန႔ မွာFélibrige ဆိုတဲ႕ အဖဲြ႕ ကို သူ တုိ႕ လို အျခားကဗ်ာဆရာ ၅ ေယာက္ နဲ႕ အတူ တည္ ေထာင္ ခဲ႔ ပါတယ္ ။ (ဒီမွာ လည္း စာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး  ၊အဲဒီႏွစ္ မွာ ျမန္မာ ျပည္ မွာ ေၾကး နန္းကို စသံုးတာပဲ ) အဲဒီ အဖဲြ ဟာ စာ ေပ ယဥ္ေက်းမႈ႕ ဆိုင္ ရာ အဖဲြ႕ အစည္း ျဖစ္ ျပီး Occitan  ဘာသာ စကား ကို အဆင္႕ ျမင္႕ဖြံ ျဖိဳး တိုးေအာင္ ျမွင္႕ တင္ ေပး နိင္ ခဲ႔ ပါ တယ္။
အဲဒီအဖဲြ႕ မွာပါ၀င္ တဲ႔  ကဗ်ာ ဆရာ ခုႏွစ္ေယာက္ ရဲ႕ Provençal အမည္ ေတြ က ေတာ႕ Jóusè Roumaniho, Frederi Mistral, Teodor Aubanel, Ansèume Matiéu, Jan Brunet, Anfos Tavan and Paul Giera တို႕ပဲ ျဖစ္ ပါတယ္ ။
သူတို႕ အဖဲြ႕ ဟာဘာ သာ စကား ဖံြျဖိဳူးေရးသာ မက၊ ရိုးရာ ယဥ္ေက်း မႈ႕ ေတြ ကို လည္း ျဖန္႕ေ၀ တဲ႕ သေဘာေ ေတြ လုပ္ ခဲ႕ ပါ တယ္။ ဥပမာ စာ ေရး တဲ႕ အခါ Provencal ရိုး ရာ အသံုး အႏႈန္း ေတြ ၊ အေၾကာင္းအရာ ေတြ၊ အမည္ေတြ ကို ညွပ္ ထည္႕ သံုးျပီး ၊ အသံ ထြက္ ေတြကို မွတ္ခ်က္ တိုေလး ေတြ နဲ႕ ၇ည္ ညႊန္းေဖာ္ ျပ ထား ေလ႕ ရွိ ပါတယ္။
ရိုမန္႕ ဘာသာ စကား ေတြ ထဲမွာ ဆိုရင၊္ Occitan ဟာ အမအမည္ (အထီးအမည္နဲ႕ အမ အမည္ပံုစံကဲြျပားသျဖင္႔) ေတြ ကို"a". နဲ႕ ဆံုး ရ မယ္႕ အစား"o" နဲ႕ ဆံုး ေလ႕ ၇ွိတာ ေတြ ကလည္း ထူး ရွား ပါတယ္။ သူတို႕ အဖြဲ႔ ရဲ႕ လုပ္ ေဆာင္ ခ်က္ ေတြ ေၾကာင္႕ ဒီရိုးရာယဥ္ေက်း မႈ႕ေတြဟာ ျပင္ သစ္ ေတာင္ပိုင္း တစ္ ခု လံုး အထိ က်ယ္ ျပန္႔ လာခဲ႕ ပါ တယ္။ ( "oc" ေျပာ တဲ႕ ေဒသ ေတြ လို႕ ဆိုရမွာပါ၊ သူတို႕ တိုင္းရင္းသား စကားက "ဟုတ္ကဲ႔" ကို  "oc " လို႕ ေျပာ တယ္။ တကယ္ က ျပင္ သစ္ ဘာသာ စကား မွာက ဟုတ္ကဲ႕ဆိုတာ oui မဟုတ္လား။ )
ဒီေနရာမွာ ဘာသာစကား အေၾကာင္း က မေျပာ မျဖစ္ ေျပာရ တာက၊   ဥေရာပ သမိုင္း မွာ သူ႕ ရဲ႔  ထင္ရွား ေျပာင္ေျမာက္ တဲ႕ လုပ္ ေဆာင္ ခ်က္ကို ေဖၚျပရ မယ္႕ အခါ မပါ မ ျဖစ္ တဲ႕ အတြက္ ပါ။
ဒီဘာသာ စကားနဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ႕  ဟာေနာက္ ပိုင္းမွာေတာ္ ေတာ္ ေလး လြမ္းမိုး လာ ပါတယ္။ ျပင္သစ္ ေတာင္ ပိုင္ း မွာ မိန္႔ ခြန္း စကား ေျပာ ရင္ ဒီၤစကား သံုး လာ ပါ တယ္ ၊ ဒါ တင္ မက စပိန္တို႕ ၊ အီတလီ  တို႕ မွာ ကဗ်ာ ဆန္ ေအာင္ ေရးတဲ႔ အခါ ေတြ ၊ကဗ်ာ ေတြ နဲ႔ အျခား အေလး အနက္ သံုး ခ်င္ တဲ႕ အခါ ေတြ မွာ ၊ဒီေ၀ၚဟာရေတြ ကို ယူသံုး လာၾက တဲ႕ အထိ ။ ေနာက္ ဥေရာ ပ ကတခ်ိဳ႕ အျခား နိင္ငံ ေတြ ကို လည္း အနည္း နဲ႕ အမ်ား ဆို သလို အက်ိဳးသက္ ေရာက္ ခဲ႕ တာေတာ႕ အမွန္ပါ ။ တိမ္ျမႈပ္ သြား လု နီးပါ ဘာသာစကား နဲ ႕၊ရိုး ရာ ယဥ္ ေက်းမႈ ကို ျပန္ေရ ပန္းစား ေအာင္ လုပ္ ဖို႕ ဆိုတာ ေတ ြး ရံု ေလး  ေတြး ၾကည္႕ ရင္ ေတာင္ ခက္ ခဲလွပါရဲ႕ ။ဒီလူေတြက အာဂံုရမရေတာ႕ မသိဘူး ၊ အူ က လာမလာ လည္း မသိဘူး ၊ ဒါ ေပ မယ္႕  အာဃ လူေတြပါ။
(ကိုယ္ပိုင္ ယဥ္ေက်း မႈ ေတြ ေရာ၊ ကိုယ္ ပိုင္စာ ေပေတြ ေရာ ၊ ကိုယ္ပိုင္ ဘာ သာစကား ေတြ ေရာ ခု ထိ ေရွးေခာတ္ တစ္ ခ်ိဳ႕ ဘိုး ဘြားေတြ ေက်း ဇူးနဲ႔ က်န္ ၇ွိ ေနေသး တဲ႕၊ ကၽြန္ေတာ္ တို႕ ျမန္မာ နိင္ငံ ေတာင္ ၊ ယဥ္ေက်း မႈ႔ အစဥ္ အလာ မွာ ကိုယ္ နဲ႕ သူမသာ၊ ကိုယ္ အသု ဘ ေလာက္ ပဲရွိ တဲ႔ ပါတီပါခ်ဲ႕  နိင္ငံေလး ေတြ ရဲ႕လိႈ င္း  အား ကို မနည္း ခု ခံ ေနရ ပါတယ္ ။  အေမွ်ာ္အ ျမင္ ၾကီး တဲ႕ လူ ေတြ နည္း နည္း က်န္ေန သေ၇ြ႕ ေတာ႕ ၊ ကၽြန္ေတာ္ တို႕ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမႈ႕ ၾကီးစံုးစံုး ျမ ႈပ္ ေပ်ာက္ သြား ဦး မယ္မထင္ဘူး ။ တကယ္လို႕ ေပ်ာက္ ခါ နီးေနရင္ ေတာင Frédéric Mistral   တို႕လို လူစြမ္းေကာင္း ကဗ်ာ ဆရာ ေတြ ေပၚ လာ ျပီး၊ရုတ္တရက္  ကယ္ တင္ သြား တာ မ်ိဳး လည္း ရွိရင္ ရွိ မွာေပါ႕ ေနာ္ ။ဒီလူကေလး ၀င္ ၀င္ ပါ ျပန္ ျပီ )
ဒါ႔ အျပင္ သူဟာ ႏွစ္ေပါင္း၂၀ ေလာက္ ဘ၀ ကို ရင္း ဘ၀ ကို ရင္းႏွီး ျမႈပ္ ႏွံ ျပီး အဘိဓါန္ျဖစ္လာေအာင္ လည္း ျပဳစု ခဲ႕ ပါတယ္။  တကယ္ လည္း Lou Tresor dou Felibrige လို႕ အမည္ ၇ွိတဲ႕ အဲဒီအဘိဓါန္ ဟာ ၁၈၇၈ခု ႏွစ္ မွာ တကယ္ လည္း ထြက္လာခဲ႕ ပါတယ္ ။
 သူဟာ Provencal မ်ိဳးႏြယ္ ဆိုင္ရာ ျပတိုက္ တစ္ခုကို လည္း Arles မွာ တည္ေထာင္ထား ခဲ႕ ပါတယ္ ။ သူႏိုဘယ္ ဆုရတဲ႕ ေငြေတြကို လည္း အဲဒီမွာ ထည္႕၀င္ အသံုး ျပဳ ခဲ႕ ပါတယ္။ ခက္ တာ က သူ႕ ခင္မ်ာေလးမွာ  မွာ ႏိုဘယ္ ဆု ကိုသူမ်ား နဲ႕ တြဲ ယူ ရ တာ ဆို ေတာ႕၊ တစ္ ၀က္ ေလာက္ ကိုလည္း စပိန္က   José de Echegaray (1833-1916) ကိုခဲြေပး လိုက္ တာ ကိုး ဗ်။  Museon Arlaten လို႕ ေဒသတြင္း လူ ေတြ ေခၚ ၾက တဲ႕အဲဒီျပတိုက္ မွာ  အေရး ၾကီး တဲ႕
Provençal ရိုးရာအႏုပညာေတြ ၊ အိမ္အသံုး အေဆာင္ ေတြ၊  ကိရိယာ တန္ဆာ ပလာ ေတြ ၊လယ္ယာ းသံုးပစၥည္းေတြ ကို စုေဆာင္း ျပ သ ထား ပါတယ္။
ဒီလုပ္ ေဆာင္ ခ်က္ ေတြ အျပင္၊ သူ ဟာ ျပင္ သစ္ရဲ႕ ထိတ္သီး ကဗ်ာ ဆရာ ၾကီး အျဖစ္ လည္းေက်ာ္ ၾကားခဲ႕ ပါတယ္။ သူတက္ ခဲ႔ တဲ႕ Royal College of Avignon ရဲ႕ အမည္ ကို ေတာင္ ေနာက္ ပိုင္း သူ႕ကို ဂုဏ္ျပဳ တဲ႕ အေန နဲ႕ သူ႕ နာ မည္ Frederic Mistral School အျဖစ္ေျပာင္းကို ေခၚခဲ႕ ၾက ပါတယ္။
သူ႕ ရဲ႕ ထင္၇ွား တဲ႕ အႏုပညာလက္ ရာ ေတြ က ေတာ႕ Mireio ကေတာ႕  Provencal ကဗ်ာေတြ ၊ ေနာက္ Calendau (၁၈၆ရ)၊  Nerto (၁၈၈၄)   ၊ Lou Pouemo dou Rose  (၁၈၉ရ)  ကလည္း The Song of the Rhone ဆိုျပီးအ၈္လိပ္ လိုျပန္ထား ပါတယ္ ၊တကယ္႕ သမိုင္း၀င္ အလြမ္းအေဆြးလက္ရာ ပါ။
ေနာက္ La Reino Jano ၁၈၉၀ အဲဒါကေတာ႕ အတဲြ ႏွစ္ တဲြ   ။ ေနာက္ ထပ္ ကဗ်ာ မ်ား စြာ ။ ေနာက္ ထပ္ ဇာတ္လမ္းတို ေတြ မ်ား စြာကို ေရး ခဲ႕ ပါတယ္  ။
သူ႕ ဘ၀ အမွတ္၇စ၇ာ ေတြ အေၾကာင္း ေရး ထား တဲ႕ Moun espelido: Memori è raconte ဆို တဲ႕ စာ အုပ္ ကို (၁၉၀၆)ထုတ္ တယ္။ သူ႕ လို လူ ဘ၀အေၾကာင္း မွာ အမွတ္ ရ စရာ ေတြ ဆို ေတာ႕ လည္း၊ လူ ေတြ ရဲ႕ သဘာ၀ ၊စိတ္ ၀င္ စား ၾက ေတာ႕ ၊ အဲဒီစာ အုပ္ကလည္း ေအာင္ျမင္ ခဲ႔ပါတယ္။
ဂႏၱ၀င္ စာေပေလာက မွာ အ၇မ္း ထင္ရွား တဲ႕ သူ႕ ရဲ႔  Mirèio (Mireille),  ကို ၁၈၅၉ ခု ႏွစ္ မွာ ထုတ္ ေ၀ ခဲ႔ တာ ျဖစ္ပါ တယ္ ။ ဒီ အႏုပညာ ဖန္တီး မႈတစ္ ခု ျဖစ္ လာ ဖို႕ အတြက္( ၈ )ႏွစ္ ေလာက္ၾကိုး စား ခဲ႔ ရ တယ။္ ကဗ်ာ ၇ွည္ ၾကီး ေတြ ျဖစ္ ပါတယ္ ။ ဥေရာပ ဘာသာစကားေပါင္း ၁၅ ခုေလာက္ ကို ျပန္ ဆို၇တဲ႕ ထိ  အရမ္း ေျပာင္ေျမာက္ တဲ႕ epic ကဗ်ာ၇ွည္ၾကီးေတြ ျဖစ္ ပါတယ္။
ဒီ ကဗ်ာ၇ွည္ ထဲ မွာ ပါခဲ႕ တဲ႕ ေခာတ္ က ေတာ႕ သူေရာက္ ၇ွိ ေနတဲက ေခာတ္နဲ႕ အခ်ိန္ ကို ပဲ ေနာက္ ခံ ယူ ျပီး ေရး ထား တာ ၊ ေနရာ က လည္း သူ႕ ဇာ တိ ေျမ ကို ေနာက္ ခံ ျပီး ေရး ထား တယ္။ ဇာတ္ လမ္းကေတာ႕ ၊ ခ်မ္းသာတဲ႕ လယ္ပိုင္ ၇ွင္တစ္ ေယာက္ ရဲ႕ သမီီး ကသူ႕ မိဘ ေတြသေဘာ မတူတဲ႔ ျခင္း ေတာင္း ယက္ သမားကို ၾကိုက္တယ္၊ ေနာက္ ဆံုး ေကာင္မေလးက ဘုရားေက်ာင္း ထဲ မွာ ေသ သြား တယ္။ အဲဒါ ေလး ကိုပဲေရး ထား တာ ။
ဒါ ေပ မယ္႕ ဇာတ္ လမ္း ကို ဆင္တဲ႔ ပံု ၊ ေနာက္ စကားေျပာ တဲ႕ ဒိုင္ယာေလာ႕ခ္ေတြ ၊ ဇာတ္ကြက္ အလွည္႕ အေျပာင္း၊ ေနာက္ ႕ အဲဒီေခာတ္ စာေပ ေလာက က ေလး စား၇ ေလာက္ ေအာင္ ေျပာင္ ေျမာက္ တဲ႕သူ႕ lyricism ကို ပိုင္ ပံုေပါ႔။ ေနာက္ ဂီတ သဘာ၀နဲ႕ အံ ၀င္ မႈ႕ အရည္ အေသြး နဲ႕ သူ႕ ရဲ ထူးကဲတဲ႕ ကိုယ္ ပိုင္ ဟန္ကလည္း အ၇မ္းဆြဲေဆာင္ျပ နိင္ခဲ႔ တယ္။
 အဲဒီကဗ်ာ ၇ွည္ၾကီးေတြ ကပဲ သူ႔ ကို ဥေရာပရဲ႕ ေရးပါတဲ႕ ဂႏၱ၀င္ ကဗ်ာ ဆရာတစ္ ေယာက္ အျဖစ္ ကေန႔ ထိ သမိုင္း၀င္ ေအာင္တြန္းပို႕ ခဲ႕ တယ္ လို႕ ဆို ရ မွာ။
ဇာတ္လမ္းေတြနဲ႕ ေရး ထားတဲ႕ အဲဒီေခာတ္ ကဗ်ာ ၇ွည္ ၾကီးေတြ ျဖစ္ လို႕ စာ မ်က္ ႏွာ အခက္ အခဲအရ ဒီေနရာ တစ္ ပုဒ္ လံုး ထည္႕ မေပး နိင္တာ စိ္တ္ မေကာင္း ပါ ။ သူ႕ လက္ရာ ထဲ က အျမည္းေလး ေတာ႕ ျဖတ္ ထည္႕ ေပး ပါမယ္။ တစ္ အုပ္ လံုးအဂၤလိပ္လို ဖတ္ ခ်င္ ရင္ ေတာ႕Harriet   W .Preston  ရဲ႕ ဘာသာ ျပန္ထား တဲ႕  E.book ဖတ္ လို႕ ရ မယ္ ႕ link က http://www.archive.org/stream/mirioprovena00mistuoft#page/n5/mode/2up
 ပါ။

၁၉၀၄ ခု ႏွစ္ ဟာ ျမန္မာ႕ စာ ေပ သမိုင္း မွာလည္း အေရးပါတဲ႕ ႏွစ္ ပါ ။ပထမဆံုး ျမန္မာ ဇာတ္လမ္း ၀ထၱဳ ၊ ဂ်ိမ္းစ္လွေက်ာ္ ရဲ႕ ေမာင္ ရင္ ေမာင္ မမယ္မ ကို ထုတ္တဲ႔ ႏွစ္ ။
သူဟာအဲဒီ  ၁၉၀၄ ခုႏွစ္မွာ ၊ စာေပ ႏိုဘယ္ ဆုကို José de Echegaray နဲ႕႕ အတူခ်ီးျမွင္႕ ျခင္း ခံ ရပါတယ္။  တိမ္ျမႈပ္ ေနတဲ႕ ကိုယ္ ႕ ေဒသ ခံ ဘာ သာ စကား နဲ႕ epic ကဗ်ာ ေဗ ဒ ကို အထြဋ္ ထိတ္ ေရာက္ ေအာင္ဖန္ဆင္း  ေရသားနိင္ ခဲ႕ တာေတြ ၊အဲသလို တစ္ ဘ၀လုံး ဲမႈပ္ ႏွံ ျပီး မိခင္ေဒသခံ  ဘာသာ စကား ကိုေဖာ္ ထုတ္ ဖို႕  ၾကိဳး ပမ္း မႈ႕ ေတြ ၊ သူ႕ ရဲ႕ ကဗ်ာ အေရးအသား နဲ႕ အေတြး အေခၚေတြ ေၾကာင္႕ လို႕ ဆိုပါတယ္။
၁၈ရ၆ ခုႏွစ္မွာ သူဟာ Marie-Louise Rivière (1857–1943)ဆိုတဲ႕  (a)Burgundian အမ်ိဳး သမီးတစ္ ဦး နဲ႕ လက္ ထပ္ ခဲ႔ ပါ တယ္။သူ႕ တို႕ မွာ ကေလး လည္း မရ ခဲ႔ ဘူး ။ သူဟာ ကြယ္ လြန္သည္ အထိ Félibrige မွာပဲ လုပ္ သြား ခဲ႕ပါတယ္။
ဒီကဗ်ာ ဆရာ ၾကီး ဟာ ၁၉၁၄ ခု ႏွစ္  (ကၽြန္ေတာ္တို႕ ဆီမွာ ဦးလတ္ ရဲ႕ ေရႊ ျပည္စိုး၀တၳ ဳ ကို ထုတ္တဲ႕ႏွစ္။)မတ္ လ ၊၂၅ ရက္ ေန႔ မွာ သူေမြး တဲ႕ ရြာေလး မွာပဲ ကြယ္ လြန္ခဲ႔ ပါတယ္။

သူ႕ကဗ်ာေတြက အရမ္းရွည္ တဲ႔ အတြက္ Charles Alfred  ရဲ ႔Mistral, poet and leader in Provence  ထဲက အ၈ၤလိပ္လို ဘာသာ ျပန္ဖြင္႕ ဆို ၇ွင္း ျပ ထား တာ ေလးပဲ ထည္႕ ေပး လိုက္ ပါတယ္။ ဒုတိယပိုင္း၊ အခန္း(၁) က Four longer poems ရဲ႕ နံပါတ္ ႏွစ္ Calendau  အထဲက အပိုဒ္ တစ္ပိုဒ္ ပါ ။
' Car,d'aquest ouro,ounto es la raro
Que di delice nous separo,
Jouine,amorous que siom ,libre coumed' auce ဲ u?
Regardo: La Naturo brulo
Dinslibras de l' estie u,echulo
lou dev ourant alean de soun no ဲve rosse ဲu
Liserre clare blu, licolo
Palo de la calour emolo,
Boulegon trefouli simourre...ye la mar;
Courouso e lindo coumo un ve ire
Do ' u gramd soule ဲu i rai beveire
Enjasqu ' au founs se laisso ve ဲire,
Se Laisso coutiga pa'r  Lou Rose lou Var.
                     Frédéric Mistral
                        (  from Calendau )
တကယ္ ေတာ႕ သူမူရင္း မွာ အဂၤလိပ္ ဘာ သာ ျပန္ပံုက မူရင္း ကဗ်ာပံုအတိုင္းမျဖတ္တဲ႕၊ စာပိုဒ္ပံု စံ ျဖစ္ ေနပါတယ္။ကၽြန္ေတာ္က အနီးစပ္ ဆံုး ပံုစံ ကို အဓိပၸါယ္ နဲ႕ စာ ေၾကာင္း ကို ၾကည္႕ ျပီး ျပန္ျဖတ္ေပးထားပါတယ္။
For now,where is the limit
that separates as from joy,
young, amorous as weare,freeasbirds!
Look: Nature burns
arround us and  the arms of summer,and
drinks in the devouring breth of her ruddy spouse,
The clear, blue peak, the hill, pale and soft with the heat,
are thrilled and stir their rounding sumits.
Behold the sea, glistening and lim pid as glass;
in the thirsty rays of the great sun ,
 she allows herself to be seen clear to the bottom,
to be caressed by the Rhone and the Var "
( from  Mistral, poet and leader in Provence  )


                            ေမတၱာသက္သက္ အားကိုးနဲ႕

                                       ဒီလူကေလး

(a)Burgundian ဆို တာ အေရွ႔ ဂ်ာ မန္ မ်ိဳး ႏြယ္ စု တစ္ ခု ပါ။ ဥေရာ ပအေ၇ွ႕ ေတာင္း ပိုင္းရဲ႕ အေစာ ပိုင္း သမိုင္း  ေတြ ထဲ မွာ ေတြ႕ ရ တတ္ ပါ တယ္။ သူတို႕ဟာေနာက္ပိုင္း မွာ  Burgundy လို႕ သိ ၾက တဲ႕ Gaul ( ျပင္သစ္က နယ)္  ကို နယ္ခ်ဲ႕၀င္ ေရာက္ခဲ႕ ၾက တယ္။ တကယ္ ေတာ႕ ၁၅ ရာ စု ၊ ႏွစ္ တစ္ရာ စစ္ပဲြ အတြင္း နိင္ငံေရး သမိုင္း ေၾကာင္း မွာလည္း  က႑ တစ္ ခု အေနနဲ႔ ရွိခဲ႕ ၾက သူေတြ ပါ။

ရည္ညြန္း။  ။
-Nobel Lectures, Literature 1901-1967, Editor Horst Frenz, Elsevier Publishing Company, Amsterdam, 1969
-Nerto, short story (1884)
-La Rèino Jano, drama (1890) -
-Lou Pouèmo dóu Rose (1897) -
-Moun espelido, Memòri e Raconte (Mes mémoires) (1906)
-Discours e dicho (1906)
-The Memoirs of Frédéric Mistral by Frédéric Mistral and George Wickes (1986)
-Laterature; 1901-1905 by Horst Frenz
-Mistral, poet and leader in Provence  by Charles Alfred  
-Modern Provençal phonology and morphology studied in the language of Frederic Mistral - Ford, H. E. (Harry Egerton), b. 1873